Eğer Fuat Sezgin bu müthiş çalışmaları yapmasaydı, bizlerin içerisinde bulunduğu perdeli bakış açısı ne kadar daha sürerdi kestirmek güç.
Söz&Kalem Dergisi - Muhammed Ketme
İslam Bilim Tarihi ile alakalı çalışmalar, tarihimiz boyunca çeşitli adlar altında yapılmıştır. Fakat ulaşılması güç bir emekle ve net bir aktarım içerisinde bulunan bir tarihçimiz vardır ki, Müslümanların aşağılık kompleksinden kurtulmaları ve kendi tarihlerinde yapılmış bilimsel çalışmaları öğrenerek uygarlıklara yeniden etki yapabilecek bir atılım içerisine girmeleri gayesini gözetmiş ve bunun için müthiş bir gayret sarf etmiştir. Fuat Sezgin, hayatının üniversiteye başladıktan sonra geri kalanının tamamında bu alanda çalışmalar yapmıştır. O, Türkiye’de her kurumu etkisi altına alan askeri-siyasal olaylardan dolayı akademisyenlik hayatına Almanya’da devam etmiş ve Frankfurt’ta kendi bilim tarihi araştırmalarını daha üst düzeye ulaştırmıştır. Bizler bu çalışmamızda onun hayatından kısaca bahsetmeyi ve İslam bilim tarihinde devrim niteliğindeki İslam’da Bilim ve Teknik adlı eserinin tanıtımını yapmayı amaçlıyoruz.
Yazarın Hayatı: Fuat Sezgin 24 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’te dünyaya gelmiştir. Erzurum’da lise öğrenimini tamamlamış ve 1943 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arap ve Fars Filolojisi bölümünde Lisans eğitimine başlamıştır. Akademi hayatına Türkiye’de başlamış fakat siyasal-askeri olaylardan ötürü mesleğinden ihraç edilmiştir. Sonrasında hayatını tamamlayacağı zamana kadar Frankfurt’ta bilimsel çalışmalar yapmıştır. Fuat Sezgin 30 Haziran 2018’de vefat etmiştir.
Fuat Sezgin’in hayatını araştırdığımızda, onun bütün uğraşlarının bizi götüreceği bir noktaya varmış oluruz: Hocasının dahi onun bunu başaramayacağını iddia ettiği fakat Sezgin’in müthiş bir uğraş ve emekle hazırlamaya koyulduğu İslam Bilim Tarihi çalışması bizlere miras kalmıştır.
İslam’da Bilim ve Teknik adlı eser, her bir bilim disiplinini konu alınarak Müslüman bilim adamlarının o disiplin alanlarında ne çalışmalar yaptıklarını bizlere aktarır. Bu eserin hazırlanma amacı ise gayet nettir: Müslümanların kendi tarihlerinde komplekse kapılmalarına sebep olacak şekilde değil, gayet düzenli ve sistematik bilimsel uğraşlar geliştirdiklerini ispatlamak. Avrupa’nın bütün meselelerde olduğu gibi bilimin aidiyeti ve kaynağı noktasında iddialarını çürütme hedefi ve Avrupa’nın tek tipleştirilmiş bakış açsını değiştirme amacı. Açtığı çığır üzerinden bu amaçların Fuat Sezgin tarafından gerçekleştirildiğini söylemek mümkündür bugün. Onun yaptığı araştırmalarla bugün bizler, Müslüman bilim adamlarının matematik, tıp, astronomi, beşeri coğrafya, mekanik ve diğer bilim dallarında yaptıkları çalışmaları daha net öğreniyor ve dahası bu çalışmalarda formüle ettikleri ve geliştirdikleri mikro-makro makinelerinin ilk örnek ve düzeneklerini yakından izleyebiliyoruz. İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin kataloğu olarak yazılan eser, muhtevasının kapsamı, derinlikli araştırmaları, tatmin edici bulgularıyla bizler için bilim tarihi araştırmalarında başvuru niteliğindedir.
Eğer Fuat Sezgin bu müthiş çalışmaları yapmasaydı, bizlerin içerisinde bulunduğu perdeli bakış açısı ne kadar daha sürerdi kestirmek güç. İslam’da Bilim ve Teknik eserinin her cildi ve ciltlerinin konu aldığı her bilimde Müslümanların yaptıkları çalışmalar, kenarda ve zorlukla incelenmiş çalışmaların arkeolog edasıyla bizlere ulaştırıldığı bir zemin buldu. O, maddi imkânlarının kısıtlı olduğu bir dönemde dahi usturlap yaptırmaktan vazgeçmedi. Bu usturlapların hazırlanması ve bir araya getirilmesinin bir insanın tek başına başarmasının neredeyse imkânsız olduğu noktada Fuat Sezgin bunu başarabilmiştir.
Bu ciltlerde gördüğümüz, tarih sayfalarındaki modelleme resimlerini redaktörlerini orijinaline en yakın şekilde oluşturarak usturlaba dönüştürmüş ve Avrupa bilim tarihi düşüncesinde zeminsiz olan ama kabul edilen malumatlara darbeler indirmiştir.
Prof. Dr. Fuat Sezgin’in 5 ciltlik çalışması, bizlerde bilim tarihi adına bambaşka bilgi düzeylerinin oluşmasını sağlamıştır. Müslüman bilim adamlarının çeşitli bilimlerde yaptıkları bilimsel faaliyetleri aktaran Sezgin’in bu eserinin en kayda değer bölümü astronomidir.
Bu eser akademik açıdan kusursuz niteliktedir ve Sezgin’in de kendine bir ana hedef olarak belirlediği Müslümanların hak ettikleri değerin kendilerine takdim edilmesi noktasında da ciddi etkiler oluşturmuştur.
Fuat Sezgin bilim tarihi çalışmalarından ötürü çok sayıda ödülle tebrik edilmiştir. Ülkemizde İstanbul’da Bilim Tarihi Müzesi şeklinde oluşturulan bir yapıda da kendisinin usturlaplarından bir kısmı sergilenmektedir. Sezgin’in kabri de bu müzenin bahçesinde bulunmaktadır. Allah rahmet eylesin.