Pratik Hukuk | Hakaret Suçunun Cezası

Muhammed Yusuf Oktuay | Söz&Kalem Dergisi

Adil olan Allah’ın adıyla

Pratik Hukuk serimizde geçen ay hakaret suçuna değinmiş ve giriş yapmıştık bu ayda da yine hakaret suçu ile devam edip, hakaret davasının nasıl açılacağı, hakaret suçu sonucunda nasıl cezaların öngörüldüğünü açıklayacağız.

Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki hakaret suçunun basit hali ile nitelikli hallerinin cezası farklıdır. Bu nedenle bu iki halin cezasını ayrı başlıklar halinde açıklanmalıdır.

Hakaret Suçunun Basit Halinin Cezası

TCK’ya göre düzenlenmiş hakaret suçunun basit halinin cezası üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası olarak öngörülmüştür. Hakaret suçu, mağdurun yokluğunda işlenmesi yani yüz yüze işlenmemesi halinde ise suçlunun ceza alabilmesi için hakaret suçunu en az üç kişinin huzurunda işlemesi gerekmektedir. Bu halde de basit hakaret suçu için öngörülmüş olan cezaya hükmedilir. Bununla beraber hakaret suçunu oluşturan fiilin sözlü, sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde de değişen bir şey olmayacağını bu durumlarında hakaret suçu sayılacağını belirterek bu durumlarda da suçun basit hali için öngörülmüş olan üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmedilmektedir.

Hakaret Suçunun Nitelikli Halinin Cezası

TCK’ya göre hakaret suçunun nitelikli hali, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret edilmesi; kişinin dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı hakaret edilmesi veya kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle hakaret edilmesi şeklinde düzenlenmiştir. Nitelikli hakaret suçunun işlenmesi hallerinde verilecek ceza ise yine TCK’ya göre 1 yıldan az olamaz. Hakaret suçunun alenen işlenmesi yani suçun açıktan veya suçu yayarak işlenmesi halinde ise verilecek ceza 1/6 oranında artırılacaktır. Örneğin bu haller söz konusu olduğunda hâkim tarafından verilecek cezanın 1 yıl olmasında halinde 1/6 oranında ceza artırımı ile yeni oluşacak ceza 1 yıl 2 ay olacaktır.

 

Hakaret Suçunda Etkin Pişmanlık

Etkin pişmanlık, kişinin işlediği suç nedeniyle pişmanlık göstermesi, adaletin sağlanması için elinden geleni yapması ve suç mağdurunun zararını gidermek için de gerekenleri yerine getirme çabası içinde olmasıdır. Soruşturma evresi öncesinde, soruşturma evresinde veya kovuşturma evresinde suç faili tarafından etkin pişmanlık gösterilebilir. Ancak her suç için etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanılması mümkün değildir. Hakaret suçu da etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmadığı suç tiplerindendir. Aynı zamanda, hakaret suçu açısından etkin pişmanlık hükümleri uygulanamıyor olsa da soruşturma veya kovuşturma aşamasında etkin pişmanlık gösteren suç failinin bu davranışı, TCK’da yer alan takdiri indirim nedenlerinin dikkate alınmasını sağlayabilir.

Türk Ceza Kanunu’nun 62. Maddesi: "Fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmi beş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların altıda birine kadarı indirilir. Takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurulabilir. Takdiri indirim nedenleri kararda gösterilir." şeklinde düzenlenmiştir.

Hakaret Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı kanunda öngörülmüş olan şartların varlığı halinde, suç faili hakkında verilecek olan hükmün açıklanmasının yerine, 5 yıllık bir denetim süresine tabii tutulmasına karar verilmesi ve failin 5 yıl sonunda herhangi bir suç işlememesi halinde hükmün açıklanmaması ve failin siciline işlememesi durumudur. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için de bazı şartlar vardır. Bunlar, sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmaması, duruşmadaki tutum ve davranışları ile kişilik özellikleri göz önünde bulundurularak, mahkemece sanığın yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate ulaşması, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın giderilmesi ve sanığın hükmün açıklanmasının geri bırakılması şartlarını kabul etmesidir. Hakaret suçunda da somut olayda yürütülen yargılama sürecinde yukarıdaki şartların sağlanması halinde hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmektedir.

 

Hakaret Davası Nasıl Açılır?

Hakaret davasının nasıl açılacağı sorusundan önce, hakaret suçunun ceza hukuku ve özel hukuk alanlarında farklı uygulama alanlarının ele alınması gerekmektedir. Çünkü hakaret teşkil eden davranış ceza hukuku alanında suç teşkil etmekle birlikte, özel hukuk alanında da haksız fiil teşkil etmektedir ve buna bağlı olarak tüm diğer şartların da mevcut olmasıyla halinde maddi ve manevi tazminat yaptırımına bağlanmıştır.

 

1-) Hakaret Suçuna İlişkin Ceza Davası

Hakaret suçuna ilişkin olarak doğrudan ve bizzat suçun mağdurları tarafından ceza davası açılması söz konusu değildir. Hakaret suçunun kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlendiği halinden başka diğer tüm hallerinde mağdurun şikâyeti üzerine savcılık makamı tarafından yapılan incelemede, kovuşturma aşamasına geçilmesine elverişli, yeterli şüphe oluşması halinde iddianame hazırlanıp yetkili ve görevli mahkemeye sunulur. İstisna hali olan kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu, şikâyete tabii olmaksızın savcılık makamı tarafından resen soruşturulur.

Suçun niteliğine ve üst sınırına göre iddianamenin sunulduğu yetkili ve görevli ceza mahkemesi tarafından iddianamenin kabul edilmesiyle birlikte kovuşturma aşamasına geçilir ve hakaret suçuna ilişkin ceza yargılaması gerçekleştirilir. Sonuç olarak hakaret suçuna ilişkin olarak ceza davası açmak isteyen kişi hukuk davalarında olduğu gibi bizzat dava açmak yerine, savcılığa veya karakola gidip faili şikâyet etmek suretiyle sürecin başlatılmasını sağlayabilir. Bununla birlikte suçun mağduru olan ve hakarete uğrayan kişi de istinaf ve temyiz gibi kanun yollarına başvurabilmek ve aktif olarak davanın takibini gerçekleştirebilmek için davaya katılma yoluyla katılan sıfatı ile ceza davasına katılabilir.

 

2-) Hakaret Suçu Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Talepli Hukuk Davası

Hakaret içerikli söz veya davranış ceza hukuku alanında suç teşkil etmekle birlikte, özel hukuk alanında da haksız fiil teşkil etmektedir ve diğer tüm şartların da mevcudiyeti halinde maddi ve manevi tazminata sebebiyet vermektedir. Söz konusu fiil mahkeme kararıyla da suç teşkil ettiği kararlaştırıldığı takdirde mağdur, mağduriyetinin giderilmesini isteme hakkına sahip olacak ve maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilecektir.