Cami Hayatın Merkezidir

Söz&Kalem Dergisi 

Camiiler, Rabbimizin yeryüzündeki evleridir. Yaratılış gayemizi yerine getirmek, yani Rabbimize ibadet ve itaat etme vazifemizi icra etmek için kullandığımız kutsal mekânlardır. Geçmişten günümüze camiiler; ubudiyet, ilim, irfan, eğitim, huzur ve saadet menbaı olarak Müslüman toplumların sosyal ve kültürel yapı taşlarını oluşturmuş, İslam medeniyetinin doğuş noktası haline gelmiştir.

İslam’ın bu köklü ve kadim müessesesi olan camilerimizin anlam ve önemini, hikmet ve gayelerini bir kez daha hatırlatmak adına Söz&Kalem Dergisi olarak bu ayki dosya konumuzu “Camiiler” olarak belirledik. Bu vesileyle dosya konumuz üzerine Namaz Gönüllüleri Platformu Sözcüsü, değerli Abdullah Yıldız hocamız ile bir röportaj gerçekleştirdik. Sizleri, camilerimizin önemi, geçmişteki fonksiyonları ve toplum ile ilişkisi gibi soruları ele aldığımız röportajımız ile baş başa bırakıyoruz…

1-) İslam’ın camilere atfettiği önem hakkında bize bilgi verebilir misiniz?

‘Müslümanları toplayıp bir araya getiren’ anlamına gelen cami ve ‘secde edilen mekân’ anlamına gelen mescid, Allah’ın adının anılması ve O’na ibadet edilmesi için tesis edilen yerlerdir: “Şüphesiz mescidler Allah’ındır. Onun için, Allah ile birlikte hiçbir şeye dua/ibadet etmeyin!” (Cin, 18) “Ey Âdemoğulları! Her mescidde ziynetinizi alın (giyin)!” (A‘râf, 31) “Allah’ın mescidlerinde, Allah’ın adının anılmasına engel olan ve onların harap olmasına çalışandan daha zalim kim vardır?” (Bakara, 114)

Cami ve mescidler, Allah’ın adının anılması, şanının yüceltilmesi ve O’nun rızasının kazanılması için cemaat halinde kıyam, rükû ve secde ederek namaz kılınması için tesis edilmiştir. Cami ve mescidlerde Allah’tan başka ilahlaştırılıp putlaştırılan kişilere, kurum ve ideolojilere övgüler düzülüyorsa, onlara dua ediliyor ve onlardan medet bekleniyorsa, bu mekanlar fonksiyonunu yitirmiş demektir.

2-) Asr-ı Saadet döneminde camilerin işlevleri nasıldı?

Asr-ı Saadet’te İslâm toplumunun mihveri, merkezi, -kelimenin tam anlamıyla- kalbi Mescid-i Nebevi idi. Müslümanlar beş vakit namazlarını, Cuma ve Bayram namazlarını Peygamberimizin imametinde cemaatle burada eda ediyorlardı. Ayrıca yeni kurulan İslâm devletinin faaliyetlerinin tümü neredeyse bu merkezden, yani Mescid (Cami)’den yürütülüyordu: Resulullah (s.a.v), ashabıyla orada istişare ediyor, savaş ve barış kararlarını orada alıyor, savaşa gidecek orduları orada düzenleyip teçhiz ederek yola çıkarıyor, çeşitli heyetleri ve elçileri orada kabul ediyordu. İslam’ın ilk davetçiler ordusu olan Ashab-ı Suffe, mescidin sofasında/suffesinde konaklıyor ve eğitim görüyorlardı. İnsanlar, İslâm’ı öğrenip Müslüman olmak üzere oraya geliyor, müminler bütün sorunlarını orada çözüme kavuşturuyor, bazan yatacak yerleri olmayanlar ve hatta hastalar bile oraya sığınıyorlardı…

3-) “İslam Medeniyeti, Camiler üzerinden oluşmuştur.” Sözü üzerine neler söylemek istersiniz.

İslâm Medeniyeti bir anlamda “cami medeniyeti” olarak tanımlanabilir. Peygamber Efendimiz (s.a) Medine’ye hicret buyurduklarında, ilk adım olarak Mescid-i Nebevî’nin yerini belirlemiş ve Medine’de şekillenen İslâm Medeniyeti, mescid/cami merkezli olarak tebellür etmişti. O tarihten sonra camiler, Müslümanları toplayıp bir araya getiren, onların hayatını kuşatan odak mekânlar oldu. Dört Halife devrinden başlayarak kurulan Müslüman devletlerin Müslüman şehirleri hep “cami merkezli” olarak şekillendiler. Emevilerden Abbasilere, Selçuklulardan Osmanlılara ve diğerlerine kadar İslam medeniyetleri “cami merkezli medeniyetler” olarak birbirlerini izlediler. Medreseler, darülkurralar, dârüşşifalar, dârüleytamlar, hanlar, hamamlar, kervansaraylar vs. hep camilerin etrafında hâlelendiler.

4-) Toplumun ihyası ve inşası açısından Camilerin üstlendiği roller nelerdir?

Camiler; ilim ve hidayetin fışkırdığı pınarlar, ıslah ve irşad nurunun parladığı ışık kaynaklarıdır. Camiler; tebliğ ve cihad için Müslümanların eğitildiği kışlalardır. Camiler; Müslümanların dinî, sosyal, siyasi ve kültürel tüm sorunlarının çözüme kavuşturulduğu huzur evleridir. Camiler; toplumsal hayatın merkezi ve odak noktalarıdır. Tüm İslâmi faaliyetler camiden yönlendirilir, tebliğciler direktiflerini buradan alır, faaliyetlerinin sonuçlarını burada tartışırlar. Özetle; camiler, bir ibadet ve hareket merkezi olup toplumun inşa ve ihya edildiği İslâmî inkılabın yönlendirildiği karargahlardır.

5-) Müslümanların ve özellikle de gençlerin camiler ile bağlarını güçlendirebilmek için neler yapabiliriz?

Camiler, Müslümanları günde beş kez cem eden, aralarındaki farklılıkları eriten ve onları aynı duygu ve hedef etrafında yoğuran kutlu mekanlar olup, Müslüman toplumun en büyük birleştirici kuvvetidir. Camiler hem namazların cemaatle kılındığı hem ilmin öğrenildiği, irfanın gönüllere sindirildiği ve hem de Kur’an tilavetinin dillerden kalplere ve dimağlara nüfuz ettiği eğitim ve ibadet mekânlarıdır. Camiler İslam’ın sembolü, imzası; Müslümanların güvencesi, yeryüzüne vurulan İslam mührüdür. Camiler, “Allah’ın evi” olan Kâbe’nin şubeleridir. Cami, kurtuluşun habercisi, Alemlerin Rabbi ile buluşup konuşmanın merkezidir. Camiler Allah’ı anma adacıkları, Rabbimizle baş başa kalma vahaları, kendi içimize döndüğümüz serin pınar başlarıdır… Eğer Müslümanlar ve özellikle gençler caminin bu özelliklerini ve güzelliklerini keşfederlerse, gerçek huzuru orada bulacaklardır.

6-) Bazen duyduğumuz şöyle yanlış bir kanı var; “Camiler sadece namaz kılma yerleridir.” Sizlerin bu konuda ki fikirlerini öğrenebilir miyiz?

Biz her konuda Peygamber Efendimizi örnek alırız. O’nun (s.a.) kendi elleriyle inşa ettiği Mescid-i Nebevî, sadece Müslümanların namazlarını beş vakit cemaatle kıldıkları bir mabetten ibaret değildi; aksine eğitim-öğretim orada (suffa’da) yapılıyor, cihada orada hazırlanılıyor, diplomatik görüşmeler, idari işler, istişare ve yardımlaşmalar orada gerçekleşiyor, bazen esirler bile mescidin direklerine bağlanabiliyordu... Özetle söylersek: Allah’a secde edilen yer, ümmeti eğitip bilinçlendiren mekân, hayatın merkezi ve toplum faaliyetlerinin odağı mescid/cami idi.

7-) Neredeyse tüm siyer yazarlarının ittifakıyla; Peygamber Efendimiz, Mekke’den Medine’ye hicret ettiğinde ilk faaliyeti bir mescid inşa etmek olmuştu. Hz. Peygamber’in bu tutumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Peygamber Efendimiz (s.a) Medine’ye hicret buyurduklarında, ilk adım olarak Mescid-i Nebevî’nin yerini belirleyip inşasına başlaması, Medine’de doğmakta olan İslâm Medeniyeti’nin mescid/cami merkezli yani namaz merkezli olarak şekilleneceğinin ilk göstergesi idi. Denilebilir ki; namaz olmasa cami/mescid olmazdı; cami olmasa İslam Medeniyeti olmazdı.

8-) Malumunuz yaz aylarında bulunuyoruz. Çocuklar ve gençler için camilerde “Yaz Kur’an Kursları” açılıyor. Yoğun bir katılım olduğunu görmekteyiz. Bu kursların anlam ve önemi hakkındaki yorumlarınız nelerdir?

Çocuklarımızın yaz aylarında neredeyse bütün camilerimizde açılan Yaz Kur’ân Kurslarına koşarcasına gitmeleri, geleceğimiz açısından çok çok önemlidir. Sayıları iki milyonu aşan çocuklarımızın sadece Kur’ân-ı Kerim’i yüzünden okumayı değil, cemaatle namaz kılmayı öğrenmesi, dini bilgiler edinmesi, camiyi ve namazı sevmesi, cami adabına uygun olarak orada koşup oynaması, hocalardan çeşitli hediye ve ikramlar alması, onların hafızalarından silinmeyecek güzelliklerdir. Bu sebeple sadece din görevlilerinin değil, din gönüllüsü bilinçli cemaatlerimizin de çocuklarımızı memnun edecek ve en güzel yetişmelerini sağlayacak tarzda onlarla yakından ilgilenmeleri ve destek olmaları gerekir.

9-) Camilerin eski canlılıklarına geri dönmesi için neler tavsiye edersiniz?

Aliya İzzetbegoviç; “Hayat insanları birbirinden ayırıyor” iken, “cami ise onları tekrar tekrar bir araya getirip kaynaştırıyor...” der. Evet, Müslümanlar olarak varlığımızı, birliğimizi, dirliğimizi ve kimliğimizi yeniden onarıp tekrar ayağa kalkmamızda namaz ve cami, merkezi bir role sahiptir ve bugün de böyle olmalıdır. Müslümanları sadece namaz kılmak için değil, eğitim, istişare, dayanışma vb. için de bir araya getiren ve onları şefkatle kucaklayan “câmi’lerimiz”, elbette millet ve ümmet olarak yeniden diriliş hamlelerimizin ve çalışmalarımızın merkez üsleri olacaktır, olmalıdır. Öyleyse camilerimizi yeniden “imar edip” Asr-ı Saadet’teki ideal konumuna yükseltmek için gelin hep beraber ellerimizi taşın altına koyalım.