Söz&Kalem Dergisi - Muhammed Caksu
Her geçen gün daha da gelişen ve dönüşen teknolojilere ayak uydurmak artık neredeyse mümkün gibi görünmüyor. Tüm sektörlerle ilgili devam eden gelişmeler ve inovasyonları takip etmek elbetteki mümkün değildir. Ama son yıllarda her türden insanın ilgi ile takip ettiği yapayzeka örnekleri her geçen gün ilgi katsayılarını yüksek bir ivme ile sürdürmektedir. Bu yapay zekâ teknolojileri arasında da özellikle özgün içerik üretebilme kapasitesine sahip uygulamalar artık herkesin dilinde. Peki nasıl oluyor da bu uygulamalar bu kadar başarı sağlayabiliyor.
Bilindiği üzere fonksiyonlarda bir değişken vardır ve biz bu değişkene atadığımız değer ile bir çıkış elde etmekteyiz. Mesela; f(x)=2x+5 fonksiyonunda ‘ X’ değişkenimiz üzerinden değerlendirmeye çalışırsak, aslında elde edeceğimiz çıkış bizim verdiğimiz girişe bağımlıdır. Şimdi de fonsiyonumuzu yapay zekâya uygun hale getirirsek X fonksiyonunu artık bir sayı değilde bir şahsiyet olarak alıgılayabiliriz. Yani; sosyal hayatın her alanından topladığımız profillerin bir sentezi elimizde varsa ve bu profiller oldukça fazla ise biz bir kaç profili karıştırıp yeni bir profil oluşurabiliriz. Yapay zekada hali hazırda işlenen milyonlarca profil verisi mevcut, şu an her sorduğumuz soruya cevap veren, şarkı sözü yazan, şiir yazan, hatta senaryo yazan bu yapay zeka uygulamaları içerisinde barındırdığı milyonlarca profili sentezleyerek bu işlemi gerçekleştirmektedir. Hepimizi şaşırtan, ilk başlarda hayretler içinde bırakan, tüm soruları ve sorunları ayrıntılı bir şekilde açıklayabilen bu uygulamalar, aslında milyonlarca sosyal profilin sentezinden başka bir şey değildir.
Şu an da yapay zekanın popülerlik yüzdesi oldukça yüksekte olup bu uygulamalar üzerinden yüksek lisans tezinden doktoraya kadar tüm sunumları yaptırabileceğiniz bir sistem. Bu uygulama üzerinde şiir yazılır da yüksek lisan veya doktora tezi nasıl yazılır diye şaşırmış olabilirsiniz, hatta şaşırmakta da haklısınız. Dilerseniz elimizde hazır bu kadar veri varken ve bu işlemlerin nasıl yapıldığına dair biraz bilgimiz varken gelin bu işlemin nasıl yapıldığını bir örnek üzerinden açıklayalım. Elimizde 200 adet bitirme tezi olsun, bu tezlerin her biride ayrı bir bireye ait olsun ama konu aynı olsun. Bu tezleri ortalama 20 sayfa bilersek elimizde 4000 farklı sayfa var, bu sayfaların her birinde 3 paragraf olduğunu varsayarsak 12000 elimizde paragraflık bir metin olmuş oluyor. Bizden aynı konu ile ilgili yeni bir tez isteyen birine bu paragrafların anlam bütünlüğünü koruyarak sırasını değiştirip yeni bir tez elde edip kullanıcıya sunabilir, hatta biraz daha ileri gidip bazı kelimeleride eş anlamlıları ile değiştirip sunabilirsek mükemmel bir iş ortaya koymuş oluruz değil mi? İşte yüksek lisan veya doktora tezi yazacak kadar ileri giden bu yapay zeka uygulamaları bu şekilde çalışmaktadır. Yani olmayan bir şey değil de olanları bir araya getirip sentezlemeye çalışmaktadır. Ancak bu konuyla ilgili bir ihtimal daha var...
Büyük şirketler ve devletler, ellerinde ki bu muazzam veriler ile bu tür yapay zeka uygulamaları üzerinden birçok insana fikirlerini empoze etmekle birlikte, bireylerin tüm alışkanlıklarını hatta dini ve siyasi görüşünü dahi değiştirebilmektedir. Mesala beş soruluk bir anketle bile aslında pazarlama taktiği oluşturabilirsiniz. İlk soruda genel bir profil oluşturup daha da özele inerek kişinin pazarlama profiline ulaşılabilmektedir. Basit bir örnek verecek olursak; ‘seçim olursa hangi partiye oy verirsiniz?’ veya ‘hangi adayı desteklersiniz?’ gibi sorulara verilen tek cevapla bile aslında sizin hakkınızda oldukça veri elde edip pazarlama taktiği olarak kullanabilirler. Şöyle açıklamamız gerekirse; muhafazakâr bir partiyi destekleyen profilin mi hacca gitme olasılığı daha yüksek yoksa liberal seküler bir profilin mi? Tabi bu sonuçtan sonra muhafazakar partilere oy verme eğiliminde olan ‘hacı adayımızın’ karşısına sürekli turizim şirketleri ile ilgili reklam ve önerilerin çıkması tesadüf olmayacaktır.
İşin ürkütücü kısmı ise bu uygulamaların başarılı çalışıyor olması değil bu kadar büyük bir veri topluluğunun nasıl elde edildiğidir. Doktorundan-mühendisine, mühendisinden-işçisine, işçisinden-siyasetçisine kadar uzanan bu büyük veri yelpazesi ile aslında yapılanlar gerçekte yaptıklarının veya yapılacakların sadece bir fragmanıdır. Bireylerin tüm bilgileri hatta duygusal durumlarının bile bilindiği dijital ortamda kullanıcılar bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde bu yapıya hizmet etmektedir. Örneğin, gerçek hayatta yaşadığı bir durum karşısında hissettiklerini sayfa sayfa Whatsapp durumuna yazan bireylerden tutun da en yakın dostunun bile bilmemesi gereken sırlarını açık açık yazan-paylaşan bireylere çokça teşekkür etmesi gerekiyor bu verileri toplayanların. Bireylerin bu konuda oldukça hassas olması ve dijital ortamda özel hayatına yer vermemesi gerekmektedir. Şu kısacık hayata sadece sizin bildiğiniz bilgilerinizde olsun. Sisteme daha fazla ihtimaller sunmayın!