Bu ayki yazımızda, İslam’ın tohumlarının yetiştiği, Müslümanların ilk mektebi ve medresesi olan Dâr’ül İslam'ın ev sahibi Hz. Erkam b. Ebi'l Erkam'ın hayatını ele alacağız.
Hz. Erkam b. Ebi’l Erkam kimdir?
Hz. Erkam nübüvvetten 17 yıl önce Mekke'nin seçkin ailelerinden olan ve Kureyş'in harp işlerinden sorumlu Mahzum oğulları yurdunda dünyaya gözlerini açmıştır. Babasının ismi Abdülmenaf, annesinin ise Ümeyme binti Hizyem’dir. Künyesi ise Ebu Abdullah’tır. Hz. Erkam’ın ataları Mekke'nin sayılı zengin ve reisleri oldukları için eskiden beri saygı ve itibar görürlerdi. Hz. Erkam’da geçimini, ticaret ve kendisine ait olan arazilerden sağladığı için genç yaşında olmasına rağmen Kureyşlilerden çok saygı görüyordu. Ayrıca atıcılık, binicilik ve okuma-yazmayı biliyor olması onu Mekkelilerin yanında çok değerli kılmıştı. İslam'dan önce de hakkın ve hakikatin yanında olan Hz. Erkam “Zalime karşı mazlumdan yana” olan Hilfü'l-Fudûl hareketine katılmıştır.
Hz. Erkam b. Ebi'l Erkam’ın Hidayeti ve Hayatı.
Hz. Erkam 17 yaşında iken Hz. Ebu Bekir'in vesilesi ile Hz. Ebu Ubeyde b. Cerrah ve Hz. Osman b. Maz’ûn ile aynı gün nurlu kervana katılmıştır. 16. Müslüman olarak kalbindeki iman coşkusu ile eşi Hind Binti Abdullah’a gitmiş ve onun da 17. Müslüman olmasına vesile olmuştur. Daha sonraki günlerde ise hem annesinin hem de babasının hidayetine vesile olmuştur. Müslüman olduktan sonra Resulullah'ın davet çalışması için bir yer aradığını duyan Hz. Erkam, babasının evlenirken kendisine hediye ettiği “Kâbe’nin sütkardeşi” diye anılan, daha sonraları “Dâr’ül Erkam” olarak bilinecek olan evini “Evim, evindir Ya Resulallah” diyerek İslam’a vakfetmiştir. Dâr’ül İslam veya Beyt’ül İslam, Safa tepesinin eteklerinde olup İslam'a vakfedilen ilk ev olmuştur. Allah resulü, sayıları henüz 15 civarı olan müminle birlikte oraya yerleşmiştir.
Dâr’ül Erkam Kâbe’ye yakın olmasından dolayı, Hac ve Umre amacıyla Mekke'ye gelenlerle kolaylıkla görüşülebiliyordu, bir de Müslümanların belirli vakitlerde rahatlıkla peygamberimiz ile bir arada olmalarını sağlıyordu. Ayrıca Hz. Erkam'ın evi İslam'ın ilk yıllarında Peygamber Efendimize ve Müslümanlara sığınak vazifesi görmüştür. Müslümanlar orada cemaatle namaz kılar, nazil olan ayetleri ezberler ve Peygamber Efendimizin tebliğ ettiği dini hükümleri not tutarlardı. Bu çalışmadan dolayı bu ev bir medreseye dönmüştü.
Peki Allah resulü niye bu evi seçmişti? Bunun çok önemli birkaç sebebinin olduğunu göreceğiz. Bunlardan ilki Hz. Erkam’ın Mahzûm oğullarından olmasıdır. Bu kabile uzun yıllardır Resulullah'ın mensub olduğu Haşimoğulları ile münakaşa içindeydiler, yani Mahzûm oğullarından birinin resullaha destek vereceği hiç kimsenin aklına gelmezdi. İkincisi Hz. Erkam'ın Müslüman olduğunu müşrikler bilmiyorlardı. Üçüncüsü ise Hazreti Erkam'ın evi çok dikkat çekmeyecek bir konumdaydı. Bu evdeki İslami faaliyetler Hz. Ömer'in Müslüman olmasına kadar kesintisiz 6 yıl boyunca devam etmiştir. Peygamber Efendimiz, nübüvvetin 6. Yılının Zilhicce ayından sonra Dâr’ül Erkam’dan ayrılmıştır. Çünkü o günden sonra Müslümanlar ibadetlerini açıkça ve her yerde yapmaya başlamışlardır. Müşriklerin artan baskılarından dolayı, hicret izni ile birlikte Medine'ye ilk hicret edenlerden olan Hz. Erkam, Resulullah tarafından Ebû Talha el- Ensâri ile kardeş kılınmıştır.(Muâhat) Medine’de İslam'a hizmet eden Hz. Erkam, okuma-yazma bildiği için Resulullah'ın vahiy kâtiplerinden olmuştur. Daha sonraları ise Allah resulü kendisini Zekât memurluğuna tayin etmiştir. Hz. Erkam, fedakârlıkta olduğu gibi şecaat ve kahramanlıkta da ilerde idi. Başta Bedir, Hendek ve Hayber olmak üzere hayatta olduğu müddetçe bütün gazvelere ve birçok seriyyeye katılmıştır. Dört halife Devri'nde halifelerin meşveret (danışma) meclisinde bulunan Hz. Erkam'ın Ubeydullah, Osman, Meryem, Safiyye ve Umeyye olmak üzere beş evladı vardı. Hz. Erkam'ın nurlu evinde Cennetle müjdelenen 10 sahabe, Hz. Mus’ab ve Hz. Hamza gibi İslam'ın çekirdek yapısını oluşturan 40 sahabe yetişmiştir.
Hz. Erkam b. Ebi'l Erkam’ın Fazileti.
Birçok fazilete sahip olan Hz. Erkam, İslam'ı duyar duymaz onu araştırıp ilk Müslümanlardan olma şerefine nail olmuştur. 23 yıl Resulullah'ın, 30 yıldan fazlada dört büyük halifenin yanında sürekli İslam'a hizmet etmiştir. Zekâsından ve takvasından dolayı vahiy kâtiplerinin içinde bulunmuştur. Züht ve ibadete çok düşkün olan Hz. Erkam, İslam'ın yeni gönüllerde yer edinmesi için durmadan hizmet edip, birçok kişinin hidayetine vesile olmuştur. Ayrıca Mekke'de nazil olan ayet-i kerime ve surelerin birçoğu (yaklaşık 1950 ayet) Hz. Erkam'ın evinde inerek bu evi ve ev sahibini mesut etmiştir.
Hz. Erkam b. Ebi'l Erkam’ ın Yaptığı Fedakârlıklar.
Hz. Erkam, halkın müşriklerin korkusundan Müslümanlara selam dahi vermekten korktuğu bir dönemde, değerli olan evini İslam'a vakıf etmesi fedakârlığın boyutunu çok güzel bir şekilde gözler önüne sermektedir. Vakıf ettiği bu evini de şu şekilde bir vasiyetle kâğıda dökmüştür: “ Bismillahirrahmanirrahim, bu Erkam'ın Safa'dan biraz İlerideki evi hakkında yaptığı ahid ve vasiyetidir ki: Onun arsası Harem-i Şerif’ ten sayıldığından satılamaz ve kendisine mirasçı olunamaz.” Ebu Cehil ile aynı kabileye mensup olan Hz. Erkam, Müslüman olduğu anlaşıldıktan sonra hem Ebu Cehil'in hem de diğer akrabalarının baskılarına maruz kalmıştır.
Hz. Erkam b. Ebi’l Erkam’ın Vefatı.
Hz. Erkam, Hicri 53 yılında, ikamet ettiği Medine-i Münevvere'de 83 yaşındayken vefat etmiştir. Cenaze namazı Hz Sa'd Bin Ebi Vakkas tarafından kılındıktan sonra Bâki mezarlığına defnedilmiştir. Allah’ u Teâla bizleri fedakârlıkta Hz. Erkam’ı örnek alanlardan eylesin.
KAYNAKÇA:
1-Üsdül Ğabe, Îbn Sa’ d.
2-İslamansiklopedisi.org.tr
3-Siyervakfi.org
Söz&Kalem | Abdulselam Demir